1
2
3
4
5
Przejdź do serwisu
Polska muzyka filmowa i 9 innych przewodników Deklaracja dostępnosci Gra muzyczna
  • aleatoryzmSposób komponowania, którego rezultatem jest uzależnienie istotnych własności utworu od działania przypadku.
  • archaizacjaOgólna nazwa zabiegów technicznych prowadzących do nadania utworowi muzycznemu cech wiążących go ze stylem typowym dla danego okresu historii muzyki, w szczególności – średniowiecza, renesansu czy baroku.
  • awangardyzmAwangardyzm to kierunek, którego reprezentanci poszukiwali nowych środków wyrazu, radykalnie zrywając z tradycją, również tą stworzoną przez klasyków XX w. (Strawińskiego, Berga, Bartóka i in.)
  • CamerataDziałająca w latach 1957–1962 grupa artystyczna skupiająca młodych poetów i
    kompozytorów.
  • cienkie fakturyW muzyce Witolda Lutosławskiego współbrzmienia angażujące mniej niż dwanaście różnych wysokości dźwięku.
  • dodekafoniaSposób komponowania, w którym regułą jest stały i ściśle regulowany przepływ wszystkich dwunastu różnych wysokości dźwięku.
  • dodekafonia (odmiana indywidualna)Wielu kompozytorów zainspirowało się ideą klasycznej dodekafonii, tworząc na jej podstawie własne, często nie mniej ścisłe metody kompozycji.
  • dyrektorzy WTMWyróżniona grupa obejmuje kompozytorów stojących na czele utworzonego 15 stycznia 1871 roku i działającego do dziś Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego. Towarzystwo to zajmowało się m.in. organizacją koncertów, konkursów kompozytorskich, szkolnictwem muzycznym, a także działalnością naukową i szeroko zakrojonym wspieraniem polskiej kultury. Pierwszym dyrektorem muzycznym WTM był Aleksander Zarzycki. Pośród jego założycieli znaleźli się natomiast m.in. Stanisław Moniuszko, Adam Münchheimer, August Freyer i Ludwik Grossman.
  • ekspresjonizmW najogólniejszym znaczeniu odnosi się do muzyki eksponującej ekstremalne, intensywne emocje.
  • folkloryzmStyl reprezentatywny dla muzyki z I połowy XX w., którego wyznacznikiem jest wykorzystywanie elementów folkloru (konkretnych wątków melodycznych lub rytmicznych, bądź ogólnych zasad kształtowania) i łączenie ich ze środkami współczesnej techniki kompozytorskiej.
  • forma dwuczęściowaSposób na kształtowanie formy utworu muzycznego rozwinięty przez Witolda Lutosławskiego i typowy dla jego stylu.
  • forma klockowaRodzaj formy segmentowo-wariacyjnej stosowany przez Zbigniewa Bargielskiego.
  • forma monochromatycznaRodzaj formy uprawiany przez Jerzego Kornowicza, mający swe źródło w praktyce improwizacji.
  • forma mostowaKoncepcja formy stosowana przez Aleksandra Tansmana, która powstała jako swego rodzaju alternatywa dla formy sonatowej.
  • forma spiralnaOdmiana aleatoryzmu formy oraz aleatoryzmu faktury, wypracowana przez Leoncjusza Ciuciurę i typowa dla jego stylu.
  • grupa gen~.rateGrupa utworzona w 2014 r. w Warszawie przez Aleksandrę Kacę, Teoniki Rożynek, Żanetę Rydzewską i Rafała Ryterskiego. gen~.rate nastawione było na współpracę młodych, niekonwencjonalnych kompozytorów, dyrygentów oraz muzyków z różnych ośrodków akademickich oraz umożliwianie im prezentowania swoich kompozycji.
  • gest muzycznyTermin związany ze sposobem komponowania stosowanym przez Tadeusza Wieleckiego, a także Wojciecha Ziemowita Zycha.
  • grand opéraInaczej wielka opera francuska reprezentowana przez twórców takich, jak Daniel Auber (La muette de Portici), Jacques Halévy (La Juive) czy Giacomo Meyerbeer (np. Robert le diable, Le prophète). Termin ten oddaje okazałość koncepcji takiego dzieła oraz rozmach towarzyszący jego inscenizacji. Było ono zwykle zbudowane z pięciu aktów i w całości śpiewane, obfitowało w zaskakujące zwroty akcji, a podstawa libretta nawiązywała do heroicznych wydarzeń historycznych. W grand opéra poczesne miejsce zajmowały sceny chóralne i baletowe, charakteryzowała ją także wielka różnorodność form wokalnych. Ta operowa tradycja była w XIX stuleciu punktem kreatywnego odniesienia dla wielu kompozytorów spoza Francji, w tym także polskich.
  • Grupa 49Grupa kompozytorska, utworzona w 1949 roku (stąd liczba w nazwie), podczas spotkania trzech młodych twórców – Kazimierza Serockiego, Tadeusza Bairda i Jana Krenza – na Zjeździe Kompozytorów i Krytyków Muzycznych w Łagowie Lubuskim.
  • Grupa Krakowska IIGrupa artystyczna, która ukonstytuowała się na prawach stowarzyszenia w maju 1957 roku. W jej skład wchodzili przedstawiciele sztuk wizualnych, teatru i literatury oraz kompozytorzy.
  • impresjonizmNazwa nadana stylowi muzyki Claude’a Debussy’ego (1862–1918) pod koniec XIX wieku za pośrednictwem jego suity symfonicznej Printemps (1887).
  • Kawalerowie BłotniGrupa artystyczna powstała z inicjatywy Jerzego Kornowicza w 2001 roku. Jej podstawowy skład tworzą – obok Jerzego Kornowicza – Krzysztof Knittel, Ryszard Latecki, Mieczysław Litwiński, Tadeusz Sudnik i Tadeusz Wielecki.
  • KEWGrupa kompozytorska, której nazwa pochodzi od inicjałów imion Krzysztofa (Knittla), Elżbiety (Sikory) i Wojciecha (Michniewskiego).
  • klasycyzmZasadniczo termin ten odnosić się może zarówno do okresu czasowego, jak i określonego stylu muzycznego czy postawy estetycznej, charakteryzuje także dzieła, których styl lub struktura przynajmniej częściowo nawiązują do epoki tzw. klasycyzmu wiedeńskiego jako wzorca „klasyczności” (jak np. w XX wieku utwory zaliczane do kręgu muzycznego neoklasycyzmu). Najsilniej bowiem klasycyzm kojarzony jest z II połową XVIII stulecia, kiedy to fundamenty stylu klasycznego w muzyce budowali i stabilizowali kompozytorzy tacy, jak Joseph Haydn, Wolfgang Amadeus Mozart, i młody Ludwig van Beethoven. Pośród cech go wyróżniających wymienić można: nadrzędność muzyki instrumentalnej, fakturę homofoniczną oraz – w zakresie formy – pojawianie się przejrzystych wzorców, które funkcjonowały jako podstawa strukturalna dla komponowanej muzyki. Najważniejszym z nich była forma sonaty zbudowanej z czterech części, a w niej szczególna rola części pierwszej, której spójna, charakterystyczna struktura zyskała miano formy sonatowej. Manifestacją sonaty były w klasycyzmie zarówno utwory solowe i kameralne, jak i symfonie oraz koncerty instrumentalne.
  • konstruktywizmOgólna nazwa sposobów komponowania, których rezultatem jest obecność w utworze ukrytych porządków dźwiękowych.
  • krąg ChopinaPod tą umowną nazwą kryje się nieformalna grupa osób związanych w jakiś sposób z Fryderykiem Chopinem. Chodzi zarówno o ścisłe więzy typu mistrz-uczeń, relacje przyjacielsko-towarzyskie, jak i o różne formy działalności mającej na celu popularyzację życia i dzieła najwybitniejszego polskiego kompozytora (np. monografiści, kopiści, wydawcy, wykonawcy Chopina), a także przejawy wpływu jego sztuki na polską twórczość muzyczną doby chopinowskiej.
  • Krakowska szkoła kompozytorskaGrupa kompozytorów związanych z Krakowem i pozostających pod wpływem swoistego genius loci. Za wyróżnik tej twórczości uznać można uwrażliwienie na barwę i jakość dźwięku oraz silny emocjonalizm artystycznego przekazu.
  • Lwowska szkoła dodekafonicznaUmowne określenie grupy kompozytorów, którzy w latach 30. XX stulecia związani byli z Konserwatorium Polskiego Towarzystwa Muzycznego we Lwowie i jako pierwsi w Polsce wprowadzili do swych warsztatów twórczych dodekafonię.
  • mc2 duoZałożony przez Marcela Chyrzyńskiego i Marka Chołoniewskiego w 1996 roku zespół tworzący muzykę graną na instrumentach akustycznych (klarnet, saksofon), komputerowych i generatorach szumów, wykorzystujący techniki multimedialne.
  • mikrotonowośćOgólna nazwa sposobów komponowania, wykorzystujących mikrotonowy materiał wysokości dźwiękowych, tj. nie tylko te wysokości, którym odpowiadają klawisze fortepianu, ale również takie, które mieszczą się między nimi.
  • Młoda PolskaTermin funkcjonuje przede wszystkim w rozumieniu grupy artystycznej, która jako Spółka Nakładowa Młodych Kompozytorów Polskich (Vereinsverlag junger Polnischer Komponisten) zawiązana została w 1905 roku z inicjatywy Grzegorza Fitelberga i działała do roku 1912.
  • Młodzi z KrakowaUmowny termin określający czterech kompozytorów najmłodszej generacji związanych z Akademią Muzyczną w Krakowie (Kamil Kruk, Piotr Peszat, Piotr Roemer, Szymon Stanisław Strzelec).
  • modernizmModernista to kompozytor, który dąży do stworzenia nowych środków wyrazu, zachowując jednak – wzorem klasyków XX w. (Strawińskiego, Berga, Bartóka i in.) – istotną część z dorobku muzycznej przeszłości.
  • MorphaiStworzony przez Cezarego Duchnowskiego i Marcina Rupocińskiego duet podejmujący artystyczne działania interdyscyplinarne.
  • multimediaO multimedialności kompozycji muzycznej mówi się zazwyczaj wtedy, gdy jej integralnym składnikiem – obok przebiegu dźwiękowego – są elementy wizualne.
  • muzyka algorytmicznaMuzyka komponowana przy użyciu algorytmów, czyli instrukcji zawierających skończony ciąg ściśle określonych reguł postępowania, prowadzących do osiągnięcia zamierzonego rezultatu.
  • muzyka elektroakustycznaMuzyka, w której technologia elektroniczna, obecnie głównie komputerowa, służy do generowania, konfigurowania i przetwarzania materiału dźwiękowego, a głównym medium transmisji dźwięku są głośniki.
  • muzyka graficznaSposób komponowania, a przede wszystkim zapisywania muzyki eksponujący ogólną – mniej lub bardziej subiektywną – ideę utworu, nie specyfikujący natomiast jego szczegółów dźwiękowych.
  • muzyka improwizowanaZbiór praktyk muzycznych, w których improwizacja (a więc proces równoczesnego tworzenia i wykonywania muzyki) pozostaje jedynym, a przynajmniej nadrzędnym wobec kompozycji, źródłem zdarzeń dźwiękowych.
  • muzyka konceptualnaPod rozpropagowanym przez niemieckiego filozofa Harry’ego Lehmanna pojęciem „muzyki konceptualnej” („Konzeptmusik”) rozumie się specyficzny gatunek muzyki.
  • muzyka popularnaTermin powszechnie używany w codziennym dyskursie, jednak bardzo trudny do precyzyjnego zdefiniowania ze względu na przemiany historyczne oraz procesy nieustannej transformacji i adaptacji, którym podlega muzyka.
  • muzyka programowaW ogólnym rozumieniu to muzyka o charakterze narracyjnym lub opisowym; w najszerszym – dotyczy muzyki, która próbuje reprezentować pozamuzyczne idee (zarówno odniesienia do obiektywnych wydarzeń czy postaci, jak i do subiektywnych emocji) bez pomocy słów. Sam termin wprowadził do użycia Franz Liszt (a zmaterializował je w swych poematach symfonicznych), programem nazywając przedmowę do utworu instrumentalnego, w której kompozytor kieruje uwagę słuchacza na poetycki/literacki zamysł utworu, odnosząc się jednak przy tym raczej do sfery uczuć niż narracji. Ponadto, zgodnie z pierwotną koncepcją Liszta muzyka programowa to taka, która wywodzi swą logikę i rozwój z tematu, który próbuje opisać i może być rozumiana w kategoriach swojego programu. Nie jest zatem muzyką programową w ścisłym sensie taka, która posługuje się technikami muzycznego naśladowania i malarstwem dźwiękowym, lecz jej strukturą rządzi logika czysto muzyczna. Koncepcja muzyki programowej miała wpływ na impresjonistyczne utwory Claude’a Debussy’ego czy Maurice’a Ravela, ale nie są one utworami programowymi w sensie romantycznym. Zasadniczo bowiem kompozytorzy XX stulecia odwracali się od obrazowania i szukali drogi do ekspresji za pomocą bardziej abstrakcyjnych środków muzycznych. W drugiej połowie XX wieku można natomiast znaleźć przykłady pewnego odrodzenia muzyki programowej, np. w dziełach przedstawicieli tzw. nowego romantyzmu.
  • muzyka religijnaW twórczości muzycznej XX i XXI wieku aktywny jest nurt, który kontynuuje tradycję tworzenia muzyki mającej zastosowanie w religijnym rytuale (w liturgii) lub odwołuje się do opracowania muzycznego tekstów religijnych, także pozaliturgicznych.
  • muzyka salonowaO przynależności utworu do muzyki salonowej decydują środki techniczne i wyrazowe, takie jak lekkość figuracji typowa dla wirtuozerii brillant oraz sentymentalna uczuciowość utrzymana w aurze wytwornej elegancji. Reprezentatywne dla niej gatunki i formy, to przede wszystkim opracowania muzyki wokalnej (np. arii operowych), tańce oraz utwory charakterystyczne z programowymi tytułami, „opowiadające” jakąś historię lub tworzące określoną atmosferę.
    Pośród utworów salonowych można wyodrębnić kategorię „wyższą”, niepozbawioną walorów artystycznych i „niższą”, charakteryzującą się̨ przesadną wirtuozerią jako celem samym w sobie. Początkowo bowiem wzorem dla muzyki salonowej była muzyka artystyczna, a jej twórcy dążyli do zachowania klarowności i spójności materiału muzycznego oraz do pełnego zintegrowania elementów wirtuozowskich. Z czasem jednak, z wyniku rosnącego zapotrzebowania na utwory, które pozwalają amatorom w reprezentacyjny sposób zaprezentować swe umiejętności muzyczne a słuchaczom ułatwić odbiór, pojawiła się taka odmiana muzyki salonowej, która nie była już traktowana poważnie i została przez współczesnych zakwalifikowana jako kicz. Charakteryzowała ją stereotypowość środków technicznych, preferowanie ornamentyki, skłonność do epatowania słuchacza banalnymi śpiewnymi melodiami oraz do nadużywania określeń wyrazowych. W II połowie XIX wieku styl salonowy został zatem strywializowany i zdyskredytowany przez masową nadprodukcję tego typu utworów. Głównym instrumentem muzyki salonowej był fortepian, jednak repertuar ten szybko otworzył się także na inne środki wykonawcze, w tym na opracowania na większe zespoły instrumentalne o specyficznym składzie zwane orkiestrami salonowymi.
  • neoklasycyzmNurt w muzyce XX-wiecznej, którego zasadniczym wyznacznikiem jest wsparcie się na zasadach estetycznych XVII-XVIII wieku.
  • neotonalnośćOgólna nazwa zjawisk, które polegają na wprowadzeniu do kompozycji muzycznej nietradycyjnych koncepcji tonalnych, czyli ustanawiają pewną hierarchię materiału dźwiękowego oraz jego centrum.
  • nowa złożonośćStyl w muzyce II połowy XX w., charakteryzujący się skrajną złożonością („meandrycznością”) faktury i formy oraz obecnością porządków konstruktywistycznych.
  • nowy romantyzmStyl w muzyce II połowy XX wieku i późniejszej, którego wyznacznikiem są nawiązania do tradycji XIX-wiecznej, szczególnie w zakresie strategii harmonicznych (eufonia), temporalnych i gatunkowych (muzyka programowa), odwrót od współczesnych tendencji awangardowych oraz intensywna, „romantyczna” ekspresja.
  • performatywnośćRodzaj praktyk muzycznych, w których uwaga twórców oraz odbiorców przeniesiona zostaje z efektów dźwiękowych na takie aspekty, jak cielesność oraz wizualność muzyki i teatralny aspekt wykonania, co pozostaje w związku ze strategiami konceptualizacji muzyki.
  • Phonos ek MechanesTrio powstałe w 2007 roku z inicjatywy wrocławskich kompozytorów i wykonawców muzyki elektroakustycznej: Cezarego Duchnowskiego, Pawła Hendricha i Sławomira Kupczaka.
  • Pociąg TowarowyZespół, który rozpoczął swą działalność 27 stycznia 1987 roku w warszawskiej Galerii
    „Dziekanka”. Trzon grupy ustanowili Piotr Bikont, Marek Chołoniewski i Krzysztof Knittel.
  • Pokolenie "1951" / Pokolenie "Stalowej Woli"Nazwa stosowana na określenie kompozytorskiego pokolenia, które w połowie lat 70. XX wieku zasadniczo zmieniło oblicze muzyki polskiej.
  • Pokolenie „1933”Generacyjne określenie grupy kompozytorów polskich urodzonych ok. 1933 roku.
  • Pokolenie „debiut 1930”Grupa kompozytorów polskich, którzy swą twórczą aktywność rozpoczęli ok. 1930 roku (szerzej – w okresie dwudziestolecia międzywojennego).
  • Pokolenie „Glissanda”Umowne określenie „młodego pokolenia polskich kompozytorów” urodzonych w latach
    1977–1984.
  • Pokolenie „Kazimierza”Pojęcie obejmujące generację kompozytorów, którzy debiutowali na przełomie lat 80. i 90.
  • Pokolenie „Młoda Warszawa”Określenie oddające wspólnotę generacyjną młodych kompozytorów wykształconych i
    skupionych wokół warszawskiej uczelni muzycznej.
  • polistylizmSposób komponowania prowadzący do obecności w dziele muzycznym szeregu różnorodnych stylów tworzących koherentną całość.
  • polska opera narodowaPojęcie to jest swego rodzaju podkategorią zjawiska zwanego polską szkołą narodową w muzyce i dotyczy dzieł scenicznych, w których manifestują się główne elementy kultury i świadomości narodu (np. w zakresie tematyki czy środków wyrazu) czy mówiąc najogólniej – idea narodowej odrębności. Za twórcę polskiej opery narodowej uznaje się Stanisława Moniuszkę, jednakże podwaliny pod jej modus tworzyli już wcześniej Józef Elsner i Karol Kurpiński, a Leon Schiller za pierwsze dzieło tego typu uważał Krakowiaków i Górali skomponowanych przez Jana Stefaniego (ojca Józefa Stefaniego) do libretta Wojciecha Bogusławskiego.
  • Polska szkoła kompozytorska lat 60. XX wiekuOkreślenie wprowadzone przez krytykę muzyczną (zwłaszcza zagraniczną, głównie
    niemiecką) w odniesieniu do rozkwitu tendencji awangardowych w muzyce polskiej po odwilży politycznej 1956 roku.
  • polska szkoła narodowaZ pojęciem szkół narodowych w muzyce zwykło się łączyć styl muzyczny charakterystyczny dla określonego narodu. Reprezentacja owych szkół narodowych (obok polskiej, także np. skandynawskiej, rosyjskiej, czeskiej) odegrała szczególnie istotną rolę w historii muzyki XIX wieku. Zaistniały bowiem wówczas liczne próby wykształcenia zespołu cech muzycznych, które odróżniają muzykę danego narodu od muzyki „wiodących” narodów muzycznych (np. niemieckiej, włoskiej, francuskiej), które związane były zazwyczaj z konstytutywną rolą własnej muzyki ludowej oraz nawiązywaniem do historii własnego narodu. Na kształt polskiej szkoły narodowej największy wpływ mieli Fryderyk Chopin i Stanisław Moniuszko.
  • postmodernizm eksperymentalnyPostmodernista-eksperymentator to kompozytor zdystansowany wobec paradygmatu modernistycznego, wykorzystujący i rozwijający środki stricte awangardowe, a jednocześnie wykorzystujący elementy typowe dla muzyki bardzo różnych epok, tradycji i formacji kulturowych.
  • postmodernizm tradycjonalistycznyPostmodernista-tradycjonalista to kompozytor kwestionujący ideę progresywnego rozwoju muzyki i konieczność wymyślania coraz to nowych sposobów wypowiedzi muzycznej. W rezultacie tworzący w traktowanych swobodnie konwencjach muzyki
    XIX-wiecznej i starszej bądź w ich eklektycznych aliażach, z uwzględnieniem jednak współczesnego kontekstu kulturowego.
  • postromantyzmOkreślenie służące do identyfikacji schyłkowej fazy muzycznego romantyzmu, zjawisk typowych dla ostatnich dziesięcioleci XIX wieku i pierwszych dekad wieku XX wieku.
  • przestrzennośćZjawisko polegające na zamierzonym rozdysponowaniu instrumentów i źródeł dźwięku (w przypadku muzyki elektroakustycznej głośników) w przestrzeni wykonawczej, także poza salą koncertową, co umożliwia stworzenie wrażenia ruchu zjawisk dźwiękowych.
  • punktualizmSposób komponowania, którego wynikiem jest mozaikowe i „rozproszone” brzmienie, eksponujące pojedyncze, izolowane „punkty” dźwiękowe.
  • recyklingTechnika kompozytorska stosowana przez Krzysztofa Knittla, a polegająca na używaniu w nowym utworze materiału z dzieła ukończonego w bliższej lub dalszej przeszłości i traktowania go jako materiału do dalszych przeróbek.
  • redukcjonizmOgólna nazwa sposobów komponowania w oparciu o celowo i świadomie ograniczony materiał dźwiękowy.
  • repetytywizmSposób komponowania polegający na wielokrotnych, następujących bezpośrednie po sobie powtórzeniach identycznych lub poddawanych nieznacznym przekształceniom formuł melo-rytmicznych.
  • romantyzmRomanticism refers to the period spanning the first half (or, according to some scholars, the entirety) of the 19th century. If one were to distinguish between the two halves of the 19th century, the phenomena occurring in the latter half should be attributed to neo-Romanticism. According to the musicological typology of stylistic periods, Romanticism crystallized in the post-Beethoven generation (whose foremost representatives included Fryderyk Chopin, Robert Schumann, Hector Berlioz, and Franz Liszt), while the second half of the century was dominated by the new generation of composers (such as Johannes Brahms, Anton Bruckner, César Franck). Furthermore, Romanticism is thought to have been ushered in, and out, by the transition from the so-called Viennese classicism (associated with the likes of Franz Schubert) and the proto-Modernist era, respectively.
    Terminem tym określa się okres w historii kultury, utożsamiany zazwyczaj z pierwszą połową lub z całością XIX wieku. Jeśli jednak wyznaczyć granicę między dwiema połowami XIX wieku, zjawiska mające miejsce w drugiej połowie podporządkowane zostaną terminowi neoromantyzm. Wedle stosowanego w muzykologii podziału na okresy stylistyczne przyjmuje się, że romantyzm skrystalizował się w pokoleniu post-beethovenowskim (czołowi przedstawiciele, to np. Fryderyk Chopin, Robert Schumann, Hector Berlioz i Franz Liszt), natomiast w drugiej połowie XIX stulecia do głosu doszła nowa generacja jego reprezentantów (np. Johannes Brahms, Anton Bruckner, César Franck). Romantyzm posiada ponadto swój okres „przejściowy” od tzw. klasycyzmu wiedeńskiego (kojarzony np. z twórczością Franza Schuberta), oraz fazę końcową, kiedy to ustępuje stopniowo miejsca modernizmowi.
    XIX wiek przyniósł w muzyce wiele nowych gatunków i form oraz środków wyrazu służących nade wszystko ekspresji emocjonalnej lub dramatycznej. Ich zróżnicowanie jest tak wielkie, że łatwiej zdefiniować romantyzm w muzyce odnosząc się do idei i motywacji leżących u podstaw działań artystycznych niż do kategorii stricte stylistycznych. Pośród cech charakterystycznych dla romantyzmu jako ruchu artystycznego wymienić trzeba m.in. emocjonalizm, subiektywizm, indywidualizm, a także preferowanie przez kompozytorów określonej tematyki, zwłaszcza baśniowej i fantastycznej oraz związanej z identyfikacją narodową.
  • rozszerzone techniki wykonawczeObecna na dużą skalę we współczesnych warsztatach kompozytorskich tendencja do wykorzystywania niekonwencjonalnych sposobów gry na instrumentach muzycznych lub śpiewu w celu uzyskania równie niekonwencjonalnych brzmień.
  • serializmOdmiana klasycznej dodekafonii w jej ścisłym wariancie, w której regułą jest nie tylko seryjne uporządkowanie wysokości dźwięku, ale również przynajmniej jednego spośród pozostałych aspektów brzmienia (np. rytmu, głośności lub barwy).
  • sonorystykaTermin stworzony w połowie lat 50. XX wieku przez polskiego muzykologa Józefa Michała Chomińskiego na oznaczenie sposobu komponowania eksponującego inne aspekty brzmienia niż wysokość – zwłaszcza jego barwę i fakturę.
  • sound artDziałania twórcze z pogranicza muzyki elektroakustycznej lub eksperymentalnej oraz współczesnych sztuk wizualnych, w których przedmiotem refleksji jest dźwięk jako taki.
  • spektralizmSposób komponowania, którego wynikiem jest kształtowanie utworu muzycznego oparte na wewnętrznej strukturze pojedynczych dźwięków (ich spektrum, widmie).
  • Stowarzyszenie Młodych Muzyków Polaków w ParyżuUtworzone pod koniec 1926 roku przez Piotra Perkowskiego, Stanisława Wiechowicza i
    Feliksa Łabuńskiego w Paryżu stowarzyszenie miało na celu promocję współczesnej muzyki polskiej za granicą.
  • Studio Eksperymentalne Polskiego RadiaInstytucja, miejsce, w którym zgrupowała się działalność kompozytorów różnych generacji zainteresowanych tworzeniem muzyki za pomocą środków elektronicznych.
  • styl brillantW XIX wieku terminem brillant nazywano zarówno dzieła, jak i wykonania, które charakteryzowały się żywością, elegancją, pełnią blasku i okazałości oraz popisowym, często brawurowym charakterem. Pojęcie stylu brillant dotyczy natomiast zespołu środków technicznych i wyrazowych jakie wykształciły się wraz z rozwojem wirtuozerii instrumentalnej w XIX wieku. Styl ten wiąże się z wirtuozowską realizacją utworu pełnego kontrastów dynamiki, artykulacji i tempa, przeciwstawień szybkich pasaży odcinkom śpiewnym i ornamentalnym, ma on także wpływ na strukturę dzieła – pewien margines improwizacyjnej swobody nie zakłóca jednak zasadniczego planu architektonicznego wybranej formy instrumentalnej. Za twórcę i najwybitniejszego przedstawiciela stylu brillant uznaje się Johanna Nepomuka Hummla, którego dokonania stały się silną inspiracją twórczą m.in. dla Fryderyka Chopina.
  • Stypendysta „Förderpreise für Polen” Ernst von Siemens MusikstiftungEtykieta łącząca reprezentantów najmłodszego pokolenia kompozytorów polskich, którzy byli uczestnikami projektu stypendialnego „Förderpreise für Polen”.
  • sultan hagavikUtworzony w 2011 roku przez Mikołaja Laskowskiego i Jacka Sotomskiego duet magnetofonowy uprawiający specyficzny rodzaj twórczości na taśmę – „muzykę na kasetę”
  • surkonwencjonalizmSposób komponowania nazwany i praktykowany przez Pawła Szymańskiego oraz Stanisława Krupowicza, analogiczny – pod pewnymi względami – do surrealizmu w malarstwie.
  • Śląska szkoła kompozytorskaZasadniczą cechą „szkoły śląskiej” jest różnorodność oparta na fundamentach europejskiej kultury muzycznej.
  • technika „ad libitum”Odmiana aleatoryzmu faktury wprowadzona i szeroko stosowana przez Witolda Lutosławskiego i nazywana przez niego także aleatoryzmem kontrolowanym.
  • technika łańcuchowaSposób kształtowania formy i faktury kompozycji, rozwinięty i stosowany przez Witolda Lutosławskiego w niemal wszystkich jego utworach po 1954 r.
  • tradycjonalizmTradycjonalistami nazywamy kompozytorów, którzy tworzą w konwencji odziedziczonej po wieku XIX i okresach wcześniejszych.
  • trzeci nurtOgólna nazwa kompozycji (zwłaszcza pochodzących z lat 50., 60 i 70. XX w.), w których łączą się elementy jazzu i awangardowej muzyki „poważnej”, związana z założeniem, że każdy z tych rodzajów muzyki może zyskać na konfrontacji z drugim.
  • unizmSposób komponowania i styl charakterystyczny dla twórczości Zygmunta Krauzego wynikający z inspiracji unizmem malarskim.
  • weryzmKierunek we włoskiej twórczości operowej końca XIX wieku (najsłynniejsze przykłady to np. Cavalleria rusticana Pietro Mascagniego i Pagliacci Ruggiero Leoncavallo), opierający się na idei realizmu (wziętej z życia „prawdy”) wątków treściowych oraz zainteresowaniu niższymi warstwami społecznymi. W warstwie muzycznej opery te charakteryzowała m.in. skłonność do stosowania tzw. zamkniętych numerów, powracające motywy muzyczne, obecność naturalistycznych efektów dźwiękowych czy też wprowadzanie sentymentalnych intermezzów orkiestrowych. Za pierwszego przedstawiciela weryzmu w muzyce polskiej niektórzy badacze uważają Stanisława Moniuszkę, trudno jednak na przykładach muzyki polskiej mówić o dziełach werystycznych utrzymanych w typie „czystym”, można raczej o operach „weryzujących”.
  • ZodiaqueGrupa kompozytorska utworzona w 1947 roku w Paryżu przez Maurice’a Ohana, Alaina
    Bermata i Pierre’a de la Forest-Divonne’a.
autor: Mariusz Gradowski

Polska muzyka filmowa

Muzyka filmowa jest różnorodna, a jej zakres zależy od przyjętej perspektywy. To kompozycje napisane do filmu (fabularnego, dokumentalnego czy eksperymentalnego), ale też utwory prekompilowane (istniejące...

autor: Filip Lech

Meandry partytur graficznych

Rozprawa Barbary Okoń-Makowskiej, reżyserki dźwięku związanej ze Studiem Eksperymentalnym Polskiego Radia, poświęcona kompozycji „Symfonia. Muzyka elektroniczna” (1964-66) Bogusława Schaeffera, jednej z najsłynniejszych polskich partytur graficznych,...

autor: Teresa Malecka

Kompozytorzy polscy wobec fenomenu postaci Jana Pawła II (1978–2005)

"O Muzyko! Melodio! Muzyko! Ty wszechwładna! Harmonio natury! – Przygniatasz ciężarem rozedrganej harfy, strunami mię gdzieś porywasz nad ziemię…" – te słowa z wczesnej poezji...

autor: Michał Mendyk

Prawo do eksperymentów. Początki muzyki elektronicznej w Polsce

„Niektórzy nazywają to kakofonią decybeli. Inni – radosnym śpiewem przyszłości. Ale na tym właśnie polega prawo do eksperymentów” - obwieszczał entuzjastycznie lektor w słynnej kronice...

autor: Jan Topolski

Jesienny sezon premier. Muzyka polskich kompozytorów na festiwalach Warszawska Jesień i Sacrum Profanum

Jak co roku nadchodzi długo wyczekiwana fiesta – dwa największe polskie festiwale muzyki współczesnej: w Warszawie (20–28 września) i Krakowie (27 września – 3 października)....

autor: Beata Bolesławska-Lewandowska

Warszawska Jesień i Polska Szkoła Kompozytorska

W połowie lat 50. XX wieku sytuacja polityczna w Polsce zaczęła się nieco liberalizować. Rok 1956 przyniósł rozruchy w państwach bloku sowieckiego, które na Węgrzech...

autor: Krzysztof Stefański

Kompozytorzy w latach okupacji

W wyniku kampanii wrześniowej polska kultura muzyczna poniosła dotkliwe straty. Zniszczone zostały m.in. gmachy opery i filharmonii w Warszawie, przestało istnieć Polskie Radio, spłonęły cenne...

autor: Monika Pasiecznik

Kompozytorzy wolnej Polski

Ostatnie trzy dekady przyniosły duże zmiany polityczne, społeczne i technologiczne. W czasie, kiedy na wchodzie Europy upadał komunizm, na Zachodzie do komercyjnego obiegu trafiał Internet....

autor: Monika Pasiecznik

Kobiecy głos w polskiej muzyce XX i XXI wieku

Średni udział kompozytorek w festiwalach muzyki współczesnej na świecie nie przekracza dzisiaj 20%. Niektórzy twierdzą, że liczby odzwierciedlają faktyczne proporcje pomiędzy komponującymi kobietami i mężczyznami....

autor: Filip Lech

Polska muzyka żydowska

Osadnictwo żydowskie na ziemiach polskich ma ponad tysiącletnią historię, która głęboko odcisnęła się na naszej kulturze. W 2014 roku Żydowski Instytut Historyczny w Warszawie opublikował...

autor: Filip Lech

Szyfry i dysonanse: sacrum w muzyce polskiej

Dwie wojny światowe, Zagłada, gułagi i komunistyczna opresja – cierpienie odcisnęło nieusuwalne piętno na twórcach XX stulecia. Theodor W. Adorno pytał: czy po Auschwitz można...

${composer.acf.imie} ${composer.acf.nazwisko}

Fotografia zastępcza
  • Data urodzenia ${composer.acf.narodziny.data_urodzenia.split('.').pop()} ${composer.acf.narodziny.data_urodzenia} ${composer.acf.narodziny.miejsce_urodzenia}
  • Data śmierci ${composer.acf.smierc.data_smierci.split('.').pop()} ${composer.acf.smierc.data_smierci} ${composer.acf.smierc.miejsce_smierci}
#${tag.name}

${composer.acf.cytat}

${composer.acf.zrodlo_cytatu}
${strona.wyswietlana_nazwa}

ciekawostki

sugerowane utwory


długość utworu: ${dzielo.acf.dlugosc_utworu}



  • orientacja estetyczna
  • ${orientacja.name}
  • nauczyciele
  • ${nauczyciel.imie_i_nazwisko} ${nauczyciel.data}
  • generacje/szkoły/grupy
  • ${generacja.name}
  • ośrodki
  • ${osrodek.name}
  • style/techniki
  • ${styl.name}
  • zdjęcie
autor: ${article.acf.autor}

${article.acf.tytul}

${article.acf.zajawka} ${artykul.kompozytor.post_title}

${artykul.kompozytor.post_title}
${artykul.tytul}

${term.name}

${composer.post_title}
Widok landscape na tej szerokości ekranu nie jest wspierany. Prosimy obrócić telefon